The Debian package is not only an archive of files intended for installation. It is part of a larger whole and describes its relationship with other Debian packages (requisites, dependencies, conflicts, suggestions). It also provides scripts that enable the execution of commands at different stages in the package's lifecycle (installation, upgrade, removal). These data are used by the package management tools, but are not part of the packaged software; they are, within the package, what is called its “meta-information” - information about other information.
5.2.1. توضیح: فایل control
This file uses a structure similar to email headers (as defined by
RFC 2822) and is fully described in the Debian Policy and the manual pages
deb-control(5) and
deb822(5).
For example, for apt, the control file looks like the following:
$ apt-cache show apt
Package: apt
Architecture: amd64
Version: 2.6.1
Priority: required
Section: admin
Maintainer: APT Development Team <deity@lists.debian.org>
Installed-Size: 4232
Provides: apt-transport-https (= 2.6.1)
Depends: adduser, gpgv | gpgv2 | gpgv1, libapt-pkg6.0 (>= 2.6.1), debian-archive-keyring, libc6 (>= 2.34), libgcc-s1 (>= 3.0), libgnutls30 (>= 3.7.5), libseccomp2 (>= 2.4.2), libstdc++6 (>= 11), libsystemd0
Recommends: ca-certificates
Suggests: apt-doc, aptitude | synaptic | wajig, dpkg-dev (>= 1.17.2), gnupg | gnupg2 | gnupg1, powermgmt-base
Breaks: apt-transport-https (<< 1.5~alpha4~), apt-utils (<< 1.3~exp2~), aptitude (<< 0.8.10)
Replaces: apt-transport-https (<< 1.5~alpha4~), apt-utils (<< 1.3~exp2~)
Filename: pool/main/a/apt/apt_2.6.1_amd64.deb
Size: 1372852
MD5sum: 2a077296b9b9f4f8b027f86d9500192b
SHA256: 6ea03cbbc7a7bfcee601c9fb08d4e026fd522ede5350561f06867ad9c0a0fa6b
Description-en: commandline package manager
This package provides commandline tools for searching and
managing as well as querying information about packages
as a low-level access to all features of the libapt-pkg library.
.
These include:
* apt-get for retrieval of packages and information about them
from authenticated sources and for installation, upgrade and
removal of packages together with their dependencies
* apt-cache for querying available information about installed
as well as installable packages
* apt-cdrom to use removable media as a source for packages
* apt-config as an interface to the configuration settings
* apt-key as an interface to manage authentication keys
Description-md5: 9fb97a88cb7383934ef963352b53b4a7
Tag: admin::package-management, devel::lang:ruby, hardware::storage,
hardware::storage:cd, implemented-in::c++, implemented-in::perl,
implemented-in::ruby, interface::commandline, network::client,
protocol::ftp, protocol::http, protocol::ipv6, role::program,
scope::application, scope::utility, suite::debian, use::downloading,
use::organizing, use::playing, use::searching, works-with-format::html,
works-with::audio, works-with::software:package, works-with::text
Let us have a closer look at the purpose of some of the fields listed by the previous command.
5.2.1.1. وابستگی‌ها: فیلد Depends
The dependencies are defined in the Depends field in the package header. It is a list of conditions to be met for the package to work correctly. This information is used by tools such as apt in order to install the required libraries, tools, drivers, etc., in appropriate versions fulfilling the dependencies of the package to be installed. For each dependency it is possible to restrict the range of versions that meet that condition. In other words, it is possible to express the fact that we need the package libc6 in a version equal to or greater than “2.15” (written “libc6 (>= 2.15)”). Version comparison operators are as follows:
<<: کوچکتر از;
<=: کوچکتر یا مساوی;
=: مساوی;
>=: بزرگتر یا مساوی;
>>: بزرگتر از.
In a list of conditions to be met, the comma serves as a separator. It must be interpreted as a logical “and”. In conditions, the vertical bar (“|”) expresses a logical “or” (it is an inclusive “or”, not an exclusive “either/or”). Carrying greater priority than “and”, it can be used as many times as necessary. Thus, the dependency “(A or B) and C” is written
A | B, C. In contrast, the expression “A or (B and C)” should be written as “(A or B) and (A or C)”, since the
Depends field does not tolerate parentheses that change the order of priorities between the logical operators “or” and “and”. It would thus be written
A | B, A | C.
The dependencies system is a good mechanism for guaranteeing the operation of a program, but it has another use with “meta-packages”. These are empty packages that only describe dependencies. They facilitate the installation of a consistent group of programs pre-selected by the meta-package maintainer; as such, apt install meta-package will automatically install all of these programs using the meta-package's dependencies. The gnome, kde-full and linux-image-amd64 packages are examples of meta-packages.
5.2.1.2. تداخل‌ها: فیلد Conflicts
The Conflicts field indicates when a package cannot be installed simultaneously with another. The most common reasons for this are that both packages include a file of the same name and path, or provide the same service on the same TCP port, or would hinder each other's operation.
dpkg در صورتی که بسته مورد نظر با بسته دیگری تداخل داشته باشد، اقدام به نصب آن نمی‌کند بجز حالتی که بسته جدید جایگزین نسخه قبلی آن شود که در این صورت dpkg بسته قدیمی را با جدید جایگزین خواهد کرد. apt همیشه از دستورالعمل‌های شما پیروی می‌کند: اگر انتخاب کنید که بسته جدیدی نصب گردد، به صورت خودکار پیشنهاد حذف بسته‌های دردسرساز را به شما می‌دهد.
5.2.1.3. ناسازگاری‌ها: فیلد Breaks
فیلد Breaks تاثیر مشابه مانند فیلد Conflicts دارد، اما به طور متفاوتی. نشان می‌دهد که نصب یک بسته، بسته دیگری را “break” می‌کند (یا نسخه مشخصی از آن را). به طور کلی، این عدم سازگاری بین دو بسته، موقتی است و رابطه Breaks به صورت خاص اشاره به نسخه‌های ناسازگار از آن‌ها دارد.
dpkg از نصب برنامه‌ای که با سایر بسته‌ها ناسازگاری داشته و موجب خرابی آن‌ها می‌شود، جلوگیری کرده و apt با بروزرسانی بسته خراب به نسخه جدیدتر (که این ناسازگاری را رفع کرده است) تلاش برای حل این مساله می‌کند.
این گونه شرایط ممکن است در حالتی رخ دهد که بروزرسانی بدون توجه به سازگاری با نسخه‌های قدیمی‌تر اجرا شده باشد: مانند حالتی که نسخه جدید با نسخه قدیم دیگر سازگاری نداشته باشد و باعث خرابی در برنامه دیگری شود بدون آنکه هیچ اطلاعی راجع به آن کسب کند. فیلد Breaks کاربر را در ورود به چنین شرایطی آگاه می‌سازد.
5.2.1.4. گزینه‌های فراهم‌شده: فیلد Provides
این فیلد، مفهوم بسیار جالب “بسته مجازی” را معرفی می‌کند. این بسته‌ها نقش‌های متفاوتی ایفا می‌کنند، اما دو نقش آن از اهمیت خاصی برخوردار هستند. نقش اول شامل کاربرد یک بسته مجازی برای انطباق با یک سرویس عمومی است (بسته، سرویس را “فراهم” می‌کند). نقش دوم نشان می‌دهد که یک بسته جایگزین دیگری می‌شود، و با تمام وابستگی‌های بسته قدیم سازگار خواهد بود. بنابراین این امکان وجود دارد که بدون بکاربردن نام واقعی یک بسته، جایگزینی برای آن تعریف کرد.
5.2.1.4.1. فراهم‌آوردن یک “سرویس”
بیاید در مورد اول با جزئیات بیشتری به همراه یک مثال بحث کنیم: گفته می‌شود که تمام سرورهای ایمیل مانند postfix یا sendmail بسته مجازی mail-transport-agent را “فراهم می‌آورد”. بنابراین، هر بسته‌ای که به این سرویس نیاز داشته باشد (مانند میلینگ‌لیست smartlist یا sympa) به سادگی وابستگی‌های خود را در قالب بسته مجازی mail-transport-agent بیان می‌کند تا اینکه بخواهد به فهرست بلندبالا و ناسازگاری از راهکارهای موجود اشاره کند (مانند postfix | sendmail | exim4 | …). علاوه بر این، نصب دو سرور ایمیل روی یک ماشین کار بیهوده‌ای است که به همین دلیل هر کدام از این بسته‌ها، ناسازگاری خود را با بسته مجازی mail-transport-agent نشان می‌دهد. مغایرت یک بسته با خودش از طرف سیستم نادیده گرفته می‌شود، اما این تکنیک از نصب دو سرور ایمیل در کنار یکدیگر جلوگیری بعمل می‌آورد.
5.2.1.4.2. قابلیت تعویض با بسته‌ای دیگر
The Provides field is also interesting when the content of a package is included in a larger package. For example, the libdigest-md5-perl Perl module was an optional module in Perl 5.6, and has been integrated as standard in Perl 5.8 (and later versions, such as 5.36.0 present in Bookworm). As such, the package perl has since version 5.8 declared Provides: libdigest-md5-perl so that the dependencies on this package are met if the user has Perl 5.8 (or newer). The libdigest-md5-perl package itself has eventually been deleted, since it no longer had any purpose when old Perl versions were removed.
این ویژگی بسیار کاربردی است، چراکه امکان پیشبینی توسعه خیالی وجود نخواهد داشت و توانایی نحوه نامگزاری ضروری است و سایر جایگزین‌های خودکار از نرم‌افزارهای منسوخ.
5.2.1.4.3. محدودیت‌های سابق
Virtual packages used to suffer from some limitations, the most significant of which was the absence of a version number. To return to the previous example, a dependency such as Depends: libdigest-md5-perl (>= 1.6), despite the presence of Perl 5.10, would have never been considered as satisfied by the packaging system — while in fact it most likely was satisfied. Unaware of this, the package system chose the least risky option, assuming that the versions do not match.
This limitation has been lifted in dpkg 1.17.11, and is no longer relevant. Packages, like perl 5.36.0, can assign a version to the virtual packages they provide, such as Provides: libdigest-md5-perl (= 2.58), and thus allow other packages to use versioned dependencies.
5.2.1.5. فایل‌های جایگزین شده: فیلد Replaces
The Replaces field indicates that the package contains files that are also present in another package, but that the package is legitimately entitled to replace them. Without this specification, dpkg fails to install the package, stating that it cannot overwrite the files of another package (technically, it is possible to force it to do so with the --force-overwrite option, but that is not considered standard operation). This allows identification of potential problems and requires the maintainer to study the matter prior to choosing whether to add such a field.
استفاده از این فیلد در صورت تغییر نام بسته یا بکاررفتن آن در بسته دیگری، توجیه پذیر است. همچنین در شرایطی که نگهدارنده بسته تصمیم می‌گیرد فایل‌های جداگانه‌ای در کنار بسته‌های باینری تولید شده از بسته سورس قرار دهد: یک فایل جایگزین شده دیگر متعلق به بسته قدیم نیست، بلکه تنها به بسته جدید تعلق دارد.
اگر تمام فایل‌های یک بسته موجود تغییر کنند، بسته در شرایط حذف قرار می‌گیرد. در نهایت، این فیلد به dpkg کمک می‌کند در شرایط بروز تداخل با سایر بسته‌ها، آن را حذف کند.
5.2.2. اسکریپت‌های پیکربندی
In addition to the
control file, the
control.tar.gz archive for each Debian package may contain a number of scripts, called by
dpkg at different stages in the processing of a package. The Debian Policy describes the possible cases in detail, specifying the scripts called and the arguments that they receive. These sequences may be complicated, since if one of the scripts fails,
dpkg will try to return to a satisfactory state by canceling the installation or removal in progress (insofar as it is possible).
In general, the preinst script is executed prior to installation of the package, while postinst follows it. Likewise, prerm is invoked before removal of a package and postrm afterwards. An update of a package is equivalent to removal of the previous version and installation of the new one. It is not possible to describe in detail all the possible scenarios here, but we will discuss the most common two: an installation/update and a removal.
During the initial installation and for each upgrade of a package, dpkg calls the so called maintainer scripts such as the prerm or preinst scripts. These scripts can perform additional actions during the different stages of a package's life-cycle. Script names preceded by new- are the scripts from the new version of a package being installed or upgraded to. Script names preceded by old- are the scripts from the old version of a package that is being upgraded from.
During each invocation dpkg will pass certain arguments to each script such as upgrade new-version. The invoked script can then either handle the arguments and perform a particular action, or ignore the arguments and return with an exit code of 0, if nothing needs to be done during that step. In practice many packages will not need to perform an action during every step in the life cycle. Thus a typical configuration script will check for a particular argument and ignore all other ones, implicitly returning with exit code 0.
Here is what happens during an installation (or an update). The old-version, new-version and last-version-configured arguments are placeholders for the actual (old and new) version numbers of the package:
For an update, dpkg calls the old-prerm script and passes upgrade new-version as arguments.
Still for an update, dpkg then executes the new-preinst script with the arguments upgrade old-version; for the initial installation, it executes the new-preinst script and passes install as argument. It may add the old version in the last parameter, if the package has already been installed and removed since (but not purged, and thus configuration files have been retained).
فایل‌های بسته جدید از حالت فشرده خارج می‌شوند. اگر فایلی موجود باشد، جایگزین می‌گردد اما در همین حالت یک نسخه پشتیبان از آن گرفته می‌شود.
For an update, dpkg executes the old-postrm script and passes upgrade new-version as arguments.
dpkg تمام داده‌های داخلی (فهرست فایل‌ها، اسکریپت‌های پیکربندی و ...) را بروزرسانی و فایل‌های پشتیبان از نسخه‌های موجود را حذف می‌کند. این نقطه‌ای است که دیگر بازگشتی وجود ندارد: dpkg دیگر به تمام اجرای ضروری جهت بازگشت به حالت قبلی دسترسی نخواهد داشت.
Finally, dpkg configures the package by executing the new-postinst script with the arguments configure last-version-configured.
The steps to remove a package are analogous to the installation steps. The main difference is that the removal scripts of the package are called:
dpkg calls the prerm script and passes the remove argument.
dpkg removes all of the package's files, with the exception of the configuration files and maintainer scripts.
dpkg executes the postrm script and passes remove as argument. Afterwards, all of the maintainer scripts, except the postrm script, are removed. If the user has not used the “purge” option, the process stops here.
For a complete purge of the package (command issued with dpkg --purge or dpkg -P), the configuration files are also deleted, as well as a certain number of copies (*.dpkg-tmp, *.dpkg-old, *.dpkg-new) and temporary files; dpkg then executes the postrm script and passes purge as argument.
چهار اسکریپتی که در بالا به توضیحشان پرداختیم توسط اسکریپت config کامل می‌شوند، که توسط بسته‌های مورد استفاده debconf جهت جمع‌آوری اطلاعات پیکربندی از کاربر گرفته می‌شود. در زمان نصب، این اسکریپت پرسش‌های مورد نیاز توسط debconf را تعریف می‌کند. پاسخ‌ها نیز در پایگاه‌داده debconf برای ارجاع بعدی ذخیره می‌گردند. اسکریپت معمولاً توسط apt اجرا می‌گردد و درست قبل از نصب بسته‌ها به صورت ترتیبی و یک به یک پرسش‌ها مطرح می‌شود. اسکریپت‌های پیش و پس از نصب می‌توانند از این اطلاعات جهت شخصی‌سازی تنظیمات کاربر استفاده کنند.
5.2.3. Checksums, List of Configuration Files, et al.
In addition to the maintainer scripts and control data already mentioned in the previous sections, the control.tar.gz archive of a Debian package may contain other interesting files.
The first,
md5sums, contains the MD5 checksums for all of the package's files. Its main advantage is that it allows
dpkg --verify (which we will study in
قسمت 14.3.4.1, “بازرسی بسته‌ها با استفاده از dpkg --verify”
) and
debsums (from the package of the same name; see
قسمت 14.3.4.2, “بازرسی بسته‌ها: debsums و محدودیت‌های آن”
) to check if these files have been modified since their installation. Note that when this file doesn't exist, which might be the case for some older packages,
dpkg will generate it dynamically at installation time (and store it in the dpkg database just like other control files).
The file conffiles lists package files that must be handled as configuration files (see also deb-conffiles(5)). Configuration files can be modified by the administrator, and dpkg will try to preserve those changes during a package update.
در این وضعیت، dpkg به صورت هوشمندانه عمل می‌کند: اگر فایل پیکربندی استاندارد بین دو نسخه تغییری نکرده باشد، کاری انجام نمی‌دهد. اگر، در هر صورت، فایل تغییر کرده باشد، تلاش می‌کند تا آن را بروز نماید. دو حالت ممکن پیش می‌آید: یا مدیرسیستم اقدام به تغییر آن نکرده است که در این حالت dpkg به صورت خودکار نسخه جدید را نصب می‌کند؛ یا فایل تغییر کرده است، که در این حالت dpkg از مدیرسیستم می‌پرسد کدام نسخه را می‌خواهد نگهداری کند (نسخه قدیم با تغییرات یا نسخه جدید همراه با بسته). برای راهنمایی در اتخاذ این تصمیم، dpkg پیشنهاد می‌کند که یک “diff” از اختلاف بین دو فایل نمایش داده شود. اگر کاربر اقدام به حفظ نسخه قدیم کند، نسخه جدید در همان مسیر با پسوند .dpkg-dist ذخیره می‌گردد. اگر کاربر نسخه جدید را انتخاب کند، نسخه قدیم با پسوند .dpkg-old در همان مسیر ذخیره می‌گردد. یک اقدام دیگر این است که با توقف فعالیت dpkg اقدام به ویرایش فایل در آن لحظه کرده و سپس عملیات مرتبط با فراخوانی اختلاف بین دو فایل (که توسط diff مشخص گردید) را اجرا کنیم.
The control archive frequently contains other files as well, like triggers, shlibs, or symbols. These files are well described in deb-triggers(5), deb-shlibs(5), and deb-symbols(5).
Triggers were introduced to reduce the amount of duplicated events during package installation, such as file registration or catalog/database update tasks. Packages can define their own or activate defined triggers. A more comprehensive documentation can be found in
/usr/share/doc/dpkg/triggers.txt.gz.
The shlibs system is an older and simpler alternative to the symbols system for declaring dependencies for shared libraries. It defines the package name and version in which to find a specific SONAME-version of a shared library. The newer symbols system allows to define the dependency by tracking the symbols and when they have been introduced or changed in the library instead.
